Site Hazırlanma Aşamasındadır. Önerileriniz için:
1932
22 | Türkiye Serum Üretiminde Kendine Yeter Duruma Geldi
Aşı üretimi yanında tetanos, difteri, kuduz, şarbon gibi hastalıklara karşı serumların ülkede yeteri kadar üretilmesi ve hatta yurt dışına gönderilmesi sağlık alanındaki önemli başarılardan birisi oldu. Serum üretiminin ülke ihtiyacını karşılayacak düzeye gelmesi sonucu, dışarıdan serum ithali durduruldu.
Kuduz aşısının ilk kez 1885 yılında Paris’te üretilmesinden iki yıl sonra 1887’nin ocak ayında Osmanlı’ya getirildi ve Kuduz Tedavi Müessesesi kuruldu. Bu kurum dünyada üçüncü, doğunun ise ilk kuduz merkezi oldu. Bu merkezde 1896 yılında difteri serumu da üretildi. Böylece ülkemizde insan sağlığı için üretilen ilk serum difteri serumu oldu. 1903’te kızıl serumu da bu merkezde üretilmeye başlandı.
Merkezde 1897 yılında sığır vebası serumu da üretilmekteydi. Üretimi arttırmak üzere 1911 yılında Erzincan’da da bir Merkez açılarak sığır vebası serumu üretilmeye başlandı. Bu Merkez 1928 yılına kadar hizmet verdi.
Birinci Dünya Savaşı ve Kurtuluş Savaşı sırasında zor koşullar altında dahi hayvan ve insan aşıları ve serumları üretilmeye devam edildi. İstanbul’un işgali sonrasında aşı merkezi önce Eskişehir, daha sonra da Kırşehir’e taşındı. Aynı dönemde Afyon’da çiçek aşısı üretimine devam edildi. Erzurum’daki serum laboratuvarı, Rus işgali sırasında Halep, Niğde, Sivas ve Erzincan’a taşındı. Kastamonu’da da aşı üretimi yapıldı. Benzeri üretim Cumhuriyet döneminde de devam etti.
Ankara’da Hıfzıssıhha Müessesesi'nin kurulmasından sonra aşı ve serum üretimleri 1928 yılında bu kurumda merkezileştirildi. Serum üretimi amacıyla Hıfzıssıhha Müessesesine bağlı olarak Esenboğa Köyü dolaylarında 1968 yılında bir de “serum çiftliği” kurulmuştu. Burada özellikle tetanos, gazlı gangren, difteri, kuduz, şarbon, akrep serumları üretilirdi. Serum çiftliğinde serum üretiminde kullanılmak üzere at, tavşan gibi hayvanlar yetiştirildi.
1932 yılına kadar ülke için gerekli serumlar ithal yoluyla karşılanırken, bu yılda serum üretimi ülke ihtiyacını karşılayacak düzeyde olduğu için serum ithalatı durduruldu 1937’de kuduz serumu üretimi, 1942’de tifüs aşısı ve akrep serumu üretimine başlandı.
Ne yazık ki, 1999 yılında aşı ve serum üretim tesisleri kapatıldı. 2011 yılında ise Refik Saydam Enstitüsü kapatıldı. Böyle aşı ve serum üretimlerine son verildi.
Kaynaklar
İleri Okuma için Kaynaklar
Deniz Akpınar, & Ertuğrul Erhan. (2023). Anadolu'da Açılan İlk Aşı ve Serum Üretim Enstitüsü "Erzincan Serum Darülistihzarı". International Journal of Social and Humanities Sciences Research, 10(29 Ekim 100. Yıl Özel Sayısı), 93-103. https://doi.org/10.5281/zenodo.10055829
Vedat Bulut (2021). Tarihsel süreçte Türkiye’de aşı üretimi. https://www.istabip.org.tr/6426-tarihsel-surecte-turkiye-de-asi-uretimi-vedat-bulut.html
Ayhan Filazi, Özcan Özkan (2021). Türkiye’de akrep serumunun tarihi https://jag.journalagent.com/turkhijyen/pdfs/THDBD-69937-REVIEW-OZKAN.pdf
T.C. Sağlık Bakanlığı COVID-19 Aşısı Bilgilendirme Platformu. Türkiye'de Aşının Tarihçesi. https://covid19asi.saglik.gov.tr/TR-77801/turkiyede-asinin-tarihcesi.html
Katkıda Bulunanlar
Prof. Dr. Zafer Öztek. Maltepe Üniversitesi Tıp Fakültesi Halk Sağlığı Anabilim Dalı
Son Güncellenme Tarihi: 06.04.2024
