• Yalnızca Çin’de 2 milyon, ABD’de 120.000 kişinin yaşamsal bir organ nakli için sırada beklediği biliniyor ve bu sayıya her 10 dakikada bir hasta daha ekleniyor; organ nakli yapılamadığı için her gün 18 hasta ölüyor. Türkiye’de ise 22.500 hasta nakil için bekliyor. 

• İlk başarılı böbrek nakli 1954 yılında Şikago’da yapıldı. Nakiller başarılı olamıyordu, fakat, 1944 yılında Hollandalı Willem Kolff tarafından bulunan “diyalizatör” sayesinde böbrek hastalarının hemodiyaliz ile yaşamlarını sürdürme şansları ortaya çıkmıştı.

• İşin sırrı, 1958 yılında anlaşıldı. O yılda, Jean Dausset “human leukocyte antigen sistemini – HLA sistemini” buldu. Bu buluş bağışıklık sisteminin yabancılardan nakledilen organlara verdiği tepki ile genetik kalıtım arasındaki bağlantıyı açıklıyordu. Ama henüz organı ret sorununun çözümü konusunda belirli bir gelişme olmamıştı.

• Organ nakillerinin başarısı, 1970 ‘li yılların sonunda bir mantardan elde edilen “siklosporin” adlı maddenin bağışıklık sistemine etki ettiğinin bulunması ile artmaya başladı. Günümüzde hemen her türlü tekli organ ve doku nakilleri yanı sıra kol, bacak, yüz gibi birden çok organı içeren kompozit organ nakilleri de yapılabiliyor.

• Dr. Barnard’ın Dünyada ilk kalp naklini yapmasından tam iki yıl sonra 1969 yılında Ankara’da Dr. Kemal Bayazıt ve İstanbul’da Dr. Siyami Hersek tarafından iki kalp nakli yapıldı, ancak, başarılı olunamadı.

• Ülkemizde ilk başarılı organ nakli 3 kasım 1975 tarihinde Dr. Mehmet Haberal ve ekibi tarafından Hacettepe Üniversitesi Hastanesinde gerçekleştirildi. Mürüvet Çalışkan’dan alınan böbrek, oğlu Bahtiyar’a takıldı ve Bahtiyar ikinci yaşamına başladı. Böylece, Dünyadaki ilk başarılı böbrek naklinden 20 yıl kadar sonra Türkiye’de de bu başarı sağlanmış oldu. İşte, o tarihle başlayan hafta, yani 3 – 9 kasım haftası ülkemizde organ nakli haftası olarak kutlanır oldu.

• Türkiye’de asıl çalışmalar bu tarihten sonra başladı. Başta Dr. Haberal olmak üzere bir grup aktivist yoğun girişimlere başladı ve bunun sonunda 1979 yılında 2238 Sayılı “Organ ve Doku Alınması, Saklanması, Aşılanması ve Nakli Hakkında Kanun” yürürlüğe girdi.

• Yasanın yürürlüğe girmesinden bir ay sonra ilk kadavradan böbrek nakli gerçekleştirildi. 1990 yılında ise birer ay arayla Avrupa ülkeleri arasında ilk kez ülkemizde çocuklarda akrabalar arası karaciğer nakli ile, dünyada ilk kez yetişkinlerde akrabalar arası karaciğer nakli gerçekleştirildi.

• Artık organ nakilleri konusunda Türkiye adı başarılarla anılan bir ülke durumuna geldi. Dünyanın ilk tam yüz nakli 2010 yılında İspanya’da yapılmıştı. Yüzün tamamının nakledildiği dünyanın ilk başarılı yüz nakli ise Türkiye’de 2012 yılında Antalya’da Dr. Ömer Özkan ve ekibi tarafından gerçekleşti. Türkiye'deki yüz nakli gerçekleştirilene kadar bu sürecin deneysel olduğu düşünülüyordu. Dr. Özkan ve ekibi Akdeniz Üniversitesi’nde 8 Ağustos 2011 tarihinde dünyada ilk uterus (rahim) naklini gerçekleştirdi. Dr. Özkan Türkiye’nin ilk, dünyanın 16 ‘ncı çift kol naklini de gerçekleştirmişti.

• Organ nakli konusundaki gelişmeler ülkemizdeki sağlık hizmetlerinde bir altın olaydır.

Kaynaklar

İleri Okuma için Kaynaklar

• Ural Akbulut. Organ Nakli: Elli Yıl Öncesine Kadar Bir Hayaldi. http://www.uralakbulut.com.tr/wp-content/uploads/2009/11/ORGAN-NAKL%C4%B0-ELL%C4%B0-YIL-%C3%96NCES%C4%B0NE-KADAR-B%C4%B0R-HAYALD%C4%B0-MART-2012.pdf 

• Süleyman Özar, Türkan Halıcı (2021). Organ veya Doku Naklinde "Hukuken Geçerli Rıza" https://dergipark.org.tr/tr/pub/adaletdergisi/issue/62377/940465 

Katkıda Bulunanlar

Son Güncellenme Tarihi: 14.03.2024