• Dünya, 12 Aralık 2019 tarihinde Çin’in Vuhan Eyaleti'nde yüksek ateş, öksürük, nefes darlığı belirtileriyle görülen bir hastalıkla sarsıldı. 13 Ocak 2020 tarihinde Dünya Sağlık Örgütü hastalık nedeninin “SARS-CoV-2” olarak tanımlanan ve beş yüzden fazla üyesi olan “Koronavirus” (taçlı virüs) ailesi içinde yer alan bir RNA (Ribo Nükleik Asit) virüsü olduğunu belirledi ve hastalığın adına “COVID-19” denildi. COVID-19 bir zoonoz idi, yani hem insanlarda hem de hayvanlarda görülebiliyordu. Nitekim bu hastalığın insanlara bazı sürüngenlerden geçtiği iddia edildi. Ama, aradan geçen zaman içinde söz konusu virüsün Vuhan’daki bir laboratuvardan kaza sonucu yayıldığı hakkındaki kuşkular hala giderilemedi.

• COVID-19 önce komşu ülkelere, giderek bütün dünyaya yayıldı. Bunun üzerine Dünya Sağlık Örgütü (DSÖ) 11 Mart 2020 tarihinde, yani hastalığın ilk görülmesinden üç ay sonra COVID-19 salgınının bir pandemi olduğunu kabul ve ilan etti. Hastalık, 30 Mart 2020 tarihinde Dünyanın her köşesine ulaşmıştı. Bu pandemi tarihte görülen en yaygın pandemi oldu. Pandemi sırasında dünya genelinde 182 milyondan fazla kişi hastalandı ve 4 milyona yakın insan yaşamını kaybetti. Salgın, yalnızca insan sağlığını etkilemekle kalmadı, ekonomik kayıplara da yol açtı.

• Türkiye’de Avrupa kaynaklı ilk vaka 11 Mart 2020 tarihinde teşhis edildi. Bu tarihte 48 Avrupa ülkesinde vakalar ve bazılarında ölümler görülmeye başlamıştı. Ülkemizde henüz ilk vaka görülmeden önce Sağlık Bakanlığı, 15 kişiden oluşan bir operasyon merkezi kurmuş ve salgınla ilgili adımlar atılmaya başlanmıştı. Kısa süre sonra uzman kişilerden oluşan Koronavirüs Bilim Kurulu kuruldu. Başlangıçta çoğunluğu klinisyenlerden oluşan kurula, eleştiriler sonrasında halk sağlığı uzmanları da dahil edildi.

• Salgın kontrolü çalışmaları içinde kısıtlamalar, tam kapanma, izolasyon, karantina, toplantıların yasaklanması, eğitime ara verilmesi, çalışanların işlerini evlerinde kalarak uzaktan yapmaları, topluma açık yerlerin kapatılması, sosyal mesafe uygulaması, maske ve dezenfektan kullanımı gibi çeşitli önlemlere başvuruldu. Bu arada, bütün ülkelerde COVID-19 aşısı geliştirilmesi çabaları hızlandı. Almanya’da yaşayan Türk kökenli iki bilim insanının (Dr. Uğur Şahin ve Dr. Özlem Türeci) m-RNA tipinde aşı geliştirmeleri dünya kamuoyunda yankı buldu. Ülkemizde önce Çin’den getirilen atenüe aşı kullanıldı, sonra m-RNA tipi aşı uygulanmaya başlandı.

• Ülkemiz (ve bütün ülkeler) böylesine yaygın ve öldürücü bir salgınla mücadelede konusunda tam olarak hazırlıklı değildi. Üstelik hastalık etkeni hakkında çok fazla şey bilinmiyordu; aşısı ve ilacı yoktu. Hastane, yoğun bakım ve personel eksiklikleri ciddi biçimde görüldü ve gerek Türkiye’de gerekse diğer ülkelerde hükümetlere ciddi eleştiriler yöneltildi.

•  Bu eleştirilere karşın COVID-19 ülkemizde sağlık hizmetlerine bazı olumlu etkilerinin olduğu söylenebilir. Salgın kontrolünde sektörler arası işbirliği geliştirildi; bilim insanları siyaseti etkilemeye başladı, sağlıkçılar bunun öncüsü oldu; kanıta dayalı karar verme ilkesi için güzel örnekler verildi; salgınlara hazırlıklı olmanın ve koruyucu hekimliğin önemi bir kez daha anlaşıldı; halk salgınlar hakkında eğitildi; Dünyanın küçük bir gezegen olduğu ve ülkeler arası dayanışmanın gereği kanıtlandı; her şeyden önemlisi, halkın sağlığı söz konusu olduğunda diğer işlerin teferruat olduğu anlaşıldı.

Kaynaklar

Görsel için Kaynak: https://x.com/drfahrettinkoca/status/1237637571410309120 

İleri Okuma için Kaynaklar:

• Ahmet Özlü, Dilek Öztaş (2020). Yeni Coronavirüs (Covid-19) Pandemisi ile Mücadelede Geçmişten Ders Çıkarmak. Ankara Med J. 2020; 20(2): 468-481 | DOI: 10.5505/amj.2020.46547. https://ankaramedj.com/TR/jvi.aspx?pdir=amj&plng=tur&un=AMJ-46547&look4= 

Katkıda Bulunanlar

Son Güncellenme Tarihi: 23.06.2024