Site Hazırlanma Aşamasındadır. Önerileriniz için:
1923
3 | Cumhuriyet Döneminde Verem Hastalığıyla Savaş Başladı
Bakanlığın istek ve onayı ile İstanbul Özel İdaresince Verem Savaş Dispanseri açıldı.
Böylece, verem hastalığı ile mücadele başlamış oldu. Cumhuriyet dönemindeki ilk verem savaş derneği, 1923’te Dr. Behçet Uz ve arkadaşları tarafından kurulan İzmir Verem Savaş Derneği’dir.
Osmanlı döneminde 1905 yılında ilk çocuk sanatoryumu açılmış, tüberkülin üretimi ve uygulaması 1910-1913 yılları arasında başlamıştı. 1914 tarihinde yayınlanan “Emrazı Sariye ve İstilaiye Nizamnamesi”nde vereme de yer verilmiştir. 1918 yılında Dr. Besim Ömer (Akalın) önderliğinde, İstanbul’da, 1922 yılında Dr. Behçet Uz önderliğinde İzmir’de Veremle Mücadele Cemiyetleri kurulmuştur.
Cumhuriyet döneminin ilk Sağlık Bakanı Dr. Refik Saydam, o dönemin önemli hastalıkları olan sıtma, trahom, frengi ve lepra mücadelesi için özel örgütler kurmuş, fakat veremle mücadeleyi parasal nedenlerle gönüllü dernekler olan veremle mücadele cemiyetlerine bırakmıştı. Bu cemiyetler veremle savaş dispanserleri çalıştırmaktaydı.
Bakanlık da mücadeleye yasal düzenlemeler yaparak, dispanser ve sanatoryumlar açarak destek vermiştir.1923 yılında yine Bakanlığın onayı ile İstanbul Özel İdaresince ilk verem savaş dispanseri faaliyete geçmiştir. Bakanlık tarafından 1930 yılında Ankara ve Bursa’da, 1935’te Trabzon’da 1945’te Adana ve Eskişehir’de, 1946 yılında Rize ve İstanbul’da (Fatih), 1947’de Adapazarı’nda dispanserler açılarak faaliyete geçirilmiştir.
Türkiye’de veremle savaş alanındaki öncü kişilerden birisi Dr. Tevfik Salim Sağlam’dır. 1927 yılında Dr. Tevfik İsmail Gökçe ile beraber daha önce kurulmuş olan derneği canlandırarak “İstanbul Veremle Mücadele Cemiyeti”ni kurdu ve 1963 yılına kadar başkanlığını yaptı; Türkiye’deki ilk Akciğer Hastalıkları (fitizyoloji) kürsüsünü kurdu; eşi Naile Hanım'ın parasal desteği ile "Naile Sağlam Tüberküloz Enstitüsü'nü" kurdu. Bütün mal varlığını verem savaşına bağışladı. Türkiye'de veremle savaş alanında yapılan başarılı çalışmalar nedeniyle Dünya Sağlık Örgütü, 1950'de Yakın ve Orta Doğu Uluslararası Verem Savaşı Merkezi’nin Türkiye'de kurmaya karar verdi ve merkezin başkanlığına Dr. Sağlam seçildi.
Verem ile sistemli mücadele 1945 yılında başladı; veremle savaş derneği sayısı 48’e erişti; dernek olmayan yerlerde veremle savaşın Bakanlık tarafından yürütülmesi kararlaştırıldı. 1948 yılında 48 yerel dernek birleştirilerek Türkiye Ulusal Verem Savaş Derneği kuruldu. 1949 yılında BCG aşı kampanyalarına başlanılmasına karar verildi ve ilgili personelin eğitilmesi, orduda ve okullarda sağlık muayenelerinin yapılarak gerekli önlemlerin alınması kararlaştırıldı. 15.04.1949 tarihinde yayınlanan 5368 sayılı Verem Savaşı Hakkındaki Kanun ile devletin veremle savaştaki politika ve programları netleştirildi.
1960 yılında Sağlık Bakanlığı veremle savaş konusunda daha fazla sorumluluk alarak Verem Savaşı Genel Müdürlüğünü kurmuştur. Daha sonra bu Genel Müdürlük bağımsız daire başkanlığı oldu. 2011 ve 2017'de yapılan düzenlemelerle Tüberküloz Daire Başkanlığı, Halk Sağlığı Genel Müdürlüğü'ne bağlı olarak faaliyet göstermeye başladı.
Kaynaklar
Görsel Kaynaklar
T.C. Sağlık Bakanlığı, Halk Sağlığı Genel Müdürlüğü Tüberküloz Dairesi Başkanlığı https://hsgm.saglik.gov.tr/tr/baskanligimiz-tbc/tarihce.html Erişim Tarihi: 14 Mart 2024
T.C. Sağlık ve Sosyal Yardım Bakanlığı, Sağlık Propagandası Yayınları. Verem (ince hastalık, tüberküloz). National Library of Medicine. Images from the History of Medicine (IHM). Erişim Adresi: http://resource.nlm.nih.gov/101439456 Erişim Tarihi: 14.03.2024
İleri Okuma için Kaynaklar
Barış Otlu, Yusuf Yakupoğulları (2023). Türkiye’de Verem Savaşı. Mersin Üniversitesi Tıp Fakültesi Lokman Hekim Tıp Tarihi ve Folklorik Tıp Dergisi, 13(Sanat ve Tarih Penceresinden Tüberküloz - 100.Yıl Özel Sayısı), 29-38. https://doi.org/10.31020/mutftd.1403320
Şeref Özkara, Seren Arpaz, Süha Özkan, Zafer Aktaş, Osman Örsel, Hamdi Ecevit (2003). Türkiye Ulusal Verem Savaşı Dernekleri Federasyonu. https://verem.org.tr/verem-tuberkuloz
Katkıda Bulunanlar
Prof. Dr. Zafer Öztek. Maltepe Üniversitesi Tıp Fakültesi Halk Sağlığı Anabilim Dalı
Son Güncellenme Tarihi: 13.04.2024
