1924
4 | Trahom Mücadelesi Başladı
Cumhuriyet'in ilk dönemlerinde trahom hastalığı o kadar yaygındı ki, Adıyaman iline “körler diyarı” denilirdi. Bu hastalıkla savaş, Cumhuriyet'in başarılarından birisi olmuştur.
Embedded Files
Site Hazırlanma Aşamasındadır. Önerileriniz için:
1920’li yıllarda ülkemizde 3 milyon trahomlu hasta olduğu tahmin ediliyordu. Ağrı’dan İskenderun’a doğru çizilen bir çizginin güneyindeki bölgeye “trahom bölgesi” denirdi ve bu bölgedeki illerde yaşayanların yüzde 70’i trahomluydu. Bu bölgede körlerin sayısı o kadar dikkat çekiciydi ki, Adıyaman’a “körler diyarı” denilirdi. İstanbul’daki bir yetimhanedeki yetimlerin yüzde 80 kadarı trahomluydu.
Türkiye’de çağdaş anlamda trahom savaşı 1925 yılında başlamıştır. Önce, Adıyaman’da ve Malatya’da birer trahom hastanesi ve dispanseri açılmıştır. Daha sonra, Adana, Maraş, Gaziantep, Kilis, Urfa, Siverek, Besni, Mardin, Siirt kentlerinde 10-20 yataklı birer trahom hastanesiyle 100 kadar trahom dispanseri, Gaziantep, Kilis, Malatya, Besni, Adıyaman, Urfa, Siverek yörelerindeki 426 köye hizmet veren gezici ekipler oluşturulmuştur. Bu bölgede 1925-1937 yıllarında dispanserlerde tedavi edilen trahomlu hasta sayısı 600.000’e yakındı. Bu hastalar 10 milyon kez ilaçlanmıştır.
Bu süre içinde 13.000’den çok trahomlu hastanelere yatırılarak tedavi edilmiştir.Halk eğitimleri için posterler ve broşürler hazırlanmış, özellikle okullarda trahomdan korunma eğitimine önem verilmiştir. Trahom bölgelerinde, hastalığın yayılmasını engellemek amacıyla, trahomlu öğrenciler için ayrı okullar ve sınıflar açılmış, görevli memurlar aracılığı ile bu öğrenciler düzenli olarak muayene ve tedavi edilmişlerdir.
Halk eğitimlerinde üzerinde durulan başlıca husus trahomdan korunmak için uyulması gereken temizlik kuralları ve karasinek mücadelesi idi. Çünkü, karasinekler, göz ve burun akıntılarından beslenirler ve kişilerin göz bölgelerine konduklarında vücutlarına bulaşan hastalık etkenini mekanik yolla sağlam kişilere taşırlar. O nedenle, karasineklerden sakınmak ve kişisel temizlik kuralları trahomdan korunmanın başlıca yoludur. Nitekim, Avrupa’da trahomun yok olması antibiyotiklerin bulunuşundan önce temizlik kurallarına uyulması sayesinde olmuştur.
Ülkemizde de çevre koşullarının iyileştirilmesi, akarsuyun evlere kadar taşınması, eğitim ve özellikle karasineklerin ürediği gübreliklerin kontrol edilmesi trahomun yok olmasında önemli rol oynamıştır. Ama, trahom savaş örgütünde çalışan sağlık personelinin bu konudaki başarılarını göz ardı etmemek gerekir. Özellikle, at sırtında köy köy, kapı kapı dolaşarak hastaların gözlerine “intermittant tedavi” (3 gün arayla 5 kez pomat uygulaması – kesikli tedavi) uygulayan “trahom ilaçlayıcıları"nın (sağlık savaş memurları) özverili çalışmalarını şükranla anmalıyız. Onların sayesinde artık ülkemiz Dünya’da trahomun görüldüğü ülkeler listesinden çıktı.
Kaynaklar
Görsel Kaynak
Abdulaziz Kardaş (2020). Birinci Umûmî Müfettişlik Bölgesinde Trahomla Mücadele. Uluslararası Sosyal Araştırmalar Dergisi / içinde "Sıhhat ve İçtimaî Muavenet Vekâleti tarafından bastırılıp trahom hakkında halkı bilgilendirmek amacıyla hazırlanan kitabın kapak kısmı. Kaynak: Gözleri Kör Eden Trahom Hastalığı Hakkında Halka Nasihatler,(1933) İstanbul: Sıhhat ve İçtimaî Muavenet Vekâleti Neşriyatı, s.1." https://dergipark.org.tr/tr/pub/atdd/issue/59556/831046
Metin İçi Kaynaklar:
Trahom bölgesi, Trahom hastanesi: Özer, S. (2014). “TÜRKİYE’DE TRAHOMLA MÜCADELE (1925-1945)”. Atatürk Yolu Dergisi 14, sy. 54 (Mart 2014). https://doi.org/10.1501/Tite_0000000406
Trahom savaşı: Altay, S. (2016). Bulaşıcı ve Müzmin Bir Sosyal Afet: Cumhuriyet'in İlk Yıllarında Trahom Hastalığı ve Mücadele Çalışmaları (1924 1938). , 162 - 206. https://search.trdizin.gov.tr/tr/yayin/detay/206624/
İleri Okuma için Kaynaklar:
Kardaş, A. (2020). Birinci Umûmî Müfettişlik Bölgesinde Salgın Hastalıklarla Mücadele (1927-1952). Akademik Tarih Ve Düşünce Dergisi, 7(4), 2355-2385. https://dergipark.org.tr/tr/pub/atdd/issue/59556/831046
Doğan, H. (2017). Trachoma in Adıyaman and Besni in the Republican Era (1925-1975). Gaziantep University Journal of Social Sciences, 16(2), 461-489. https://doi.org/10.21547/jss.292366
Katkıda Bulunanlar
Prof. Dr. Zafer Öztek - Maltepe Üniversitesi Tıp Fakültesi Halk Sağlığı Anabilim Dalı
Son Güncellenme Tarihi: 25.03.2024
Page updated
Google Sites
Report abuse